Prawo Naturalne okiem księdza

PRAWO NATURALNE

1. Częstego jesteśmy świadkami lekceważenia podstawowych zasad moralnych, przekraczania kolejnego tabu i szokowania opinii publicznej. Zdarza się, że niektóre zachowania są tak bulwersujące, że nazywamy je wprost nienaturalnymi. Kiedy pijana matka naraża swoje dziecko na śmierć, mówimy o zachowaniu przeciwnym naturze matki. A jakże nazwać tortury zadawane przez hitlerowców czy stalinowców w obozach koncentracyjnych? Czy nie były to zachowania wbrew naturze człowieka?

2. Natura osoby ludzkiej jest podstawą prawa naturalnego. Słowo natura pochodzi od łacińskiego słowa nascor – urodzić się. W naturze rodzącego się człowieka szuka się tego, co jest niezmienne. W prawie naturalnym chodzi o odkrycie takich istotnych wartości, które zabezpieczają godność osoby. Prawo naturalne chroni więc najważniejsze wartości ludzkie: dobro, zło, konieczność czynienia dobra i unikania zła. Bez znajomości prawa naturalnego człowiek porusza się w życiu tak, jakby szedł po polu minowym.

Chrześcijanin wie, że twórcą natury ludzkiej jest Bóg. Dlatego człowiek, uczestnicząc w mądrości i dobroci Stwórcy, dysponuje zdolnością rozumu do odkrycia w swojej naturze dobra, które powinien czynić, i zła, którego powinien unikać. Katechizm Kościoła Katolickiego mówi, że „prawo naturalne wyraża pierwsze i istotne zasady kierujące życiem moralnym. Jego punktem odniesienia jest zarówno dążenie do Boga, który jest źródłem i sędzia wszelkiego dobra (…), jak również uznanie drugiego człowieka za równego sobie” (KKK 1955).

3. Moralnego prawa natury nie można mylić z prawami biologicznymi i psychicznymi, które opisują biologowie i psychologowie.. Moralne prawo natury odkrywa ludzki rozum, który pyta o cel życia i określa właściwe lub niewłaściwe sposoby jego osiągania. Rozum ludzki, oświecony przez wiarę w Boga, analizuje biologiczne i psychiczne dążenia ludzkie pod kątem ich znaczenia dla dobra osoby. W ten sposób odkrywa się na przykład znaczenie życia jako dobra, płciowości jako istotnego elementu osoby, dążenia do celu jako powinności.

Normy prawa natury zawierają najpierw takie ogólne zasady moralności jak: czyń dobro, unikaj zła; nie czyń drugiemu tego, co tobie niemiłe; postępuj tak, aby drugi człowiek był zawsze celem, a nie środkiem do celu. Konkretniejsze zasady prawa natury zapisane zostały w Dekalogu, który Bóg objawił na Synaju. W Dekalogu zawarte zostały nakazy i zakazy dotyczące najważniejszych dóbr – wartości życia ludzkiego. Należą do nich: związek człowieka z Bogiem, rodzina, życie ludzkie, integralność seksualna (czystość), własność człowieka i prawda.

Współczesną świecką wykładnią prawa natury znajduje się w podstawowych prawach człowieka, sformułowanych po II wojnie światowej. Właśnie w czasie wojny doszło do pogwałcenia prawa naturalnego, co owocowało nieopisanymi cierpieniami milionów ludzi. Przed sześćdziesięciu laty Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła Powszechną Deklarację Praw Człowieka, w której państwa zobowiązały się przestrzegać podstawowych zasad prawa natury. Znalazła ona poparcie w nauce Kościoła.

Historia Dekalogu i podstawowych praw człowieka pokazuje, że prawo naturalne ma dwie cechy: jest powszechne i niezmienne. Powszechność i niezmienność oznacza, że dotyczy ono wszystkich ludzi, we wszystkich czasach, niezależnie od rasy, kultury i religii. Owszem, jego stosowanie może „wymagać refleksji dostosowanej do rozmaitych warunków życiowych, zależnie od miejsca, czasu, okoliczności. Niemniej jednak pośród różnorodności kultur prawo naturalne pozostaje norma łączącą ludzi między sobą i nakładającą na nich, mimo nieuniknionych różnic, wspólne zasady” (KKK 1957).

4. Zapamiętajmy: „Prawo naturalne, zapisane przez Stwórcę w sercu każdego człowieka, polega na uczestnictwie w mądrości i dobroci Boga, wyraża pierwotny zmysł moralny, który pozwala człowiekowi rozpoznać rozumem, czym jest dobro i zło. Jest ono powszechne i niezmienne i określa podstawę fundamentalnych obowiązków oraz praw osoby, jak również wspólnoty ludzkiej i prawa cywilnego” (KomKKK 416).

Ks. Ireneusz Mroczkowski